monsters & moraalridders

Even iets anders dan vrouwen, seks en Beyoncébillen. Terwijl we massaal in de ban zijn van een strak, sorry gezond lijf, is opnieuw de discussie geopend over euthanasie. Mogen we er wel of niet de brui aan geven als we vinden dat het genoeg is geweest? Dit vind ik ervan.

Mijn moeder was een van de moedigste mensen die ik ken. Ik zie nog voor me hoe ze me kwam vertellen dat ze ziek was. Mijn vader en zij maakten met de camper een rondgang langs hun vier kinderen, ik was de tweede bij wie ze in de straat parkeerden. Kom even zitten, zei mijn moeder toen ik die camper binnen stapte, en ik ging op de bebloemde bank naast haar zitten. Ik vreesde slecht nieuws – ze kwamen nooit zomaar een nachtje en ze had al maanden last van haar rug. Ik was bang dat ze in een rolstoel moest. Maar toen zag ik haar gezicht en ik wist dat het veel erger was dan dat. Ga je dood, vroeg ik, en ze knikte.

Nog altijd vind ik het verbazingwekkend hoe kalm mijn moeder bleef. Hoe ze haar armen om mij heen sloot, mijn tranen droogde. Zij was degene die doodging, ze moest nog 51 worden en gelukkig, maar ze was er voor mij om te troosten, niet andersom.

Precies zo was ze zes maanden later, toen ze moe gestreden in bed lag, klaar om te gaan. Een week ervoor had ze ons allemaal bij zich geroepen, mijn twee broers, mijn zus en ik en mijn vader, we zaten allemaal in de serre van ons ouderlijk huis. De kaarsjes waren aan en er stonden nootjes op tafel, net als vroeger. We zaten nooit meer zo bij elkaar en het was bijna gezellig. Zo wilde ze het. Dat het gezellig was en bleef, ook als zij er niet meer was. Vrijdagavond om acht uur, zei ze, dan komt de arts. Om wat te doen, vroeg ik nog.

De arts was een vriend van mijn ouders. Hij had zijn vrouw meegenomen en was zichtbaar aangedaan toen hij mijn moeders hand pakte. Zijn vingers trilden en hij prikte verkeerd. Mijn moeder gaf hem kalm haar andere hand en zei zonder het te zeggen: het is oké. Toen prikte hij goed en ze stopte vrijwel onmiddellijk met ademen. Ik had haar vast, en ik voelde hoe het leven uit haar gleed. Zomaar. Als vanzelf. Mijn vader pakte haar levenloze lijf en jankte als een wolf. Die avond zou hij voor het eerst in 33 jaar alleen in bed stappen. Maar het was goed zo. Dat zei hij toen we later rond de tafel zaten, de kaarsjes nog aan. Het was goed zo. Dit is hoe mama het wilde.

Mijn moeder wilde niet dood. Maar ze wilde ook niet leven met ALS. Het monster ALS, zoals ze het noemde, zou haar verlammen. Het zou alle kracht en energie uit haar zuigen, tergend langzaam, het kon wel twee tot vijf jaar duren voor ze uiteindelijk een afschuwelijke dood zou sterven omdat haar ademhalingsspier als laatste zou verlammen. Ze wilde er niet op wachten. Ze wilde niet afhankelijk zijn van intensieve zorg. Ze wilde niet wachten tot haar tong zou verlammen en haar lippen, tot ze niet meer kon praten, niet meer kon zeggen wat ze nog wilde zeggen. Ze wilde waardig sterven, en dat deed ze.

Ze stierf met haar moeder, haar kinderen en haar man om haar heen, in haar geliefde huis met de kaarsjes aan, in de wetenschap dat ze stierf als zichzelf, als de vrouw die ze was: vrij, autonoom en sterk.

Dat is nu vijftien jaar geleden. In de tussentijd is vaak de discussie ontvlamd over of euthanasie wel of niet mag. Nu ook weer. En elke keer als die discussie oplaait, vraag ik mij af: wie zijn toch die mensen die iets moeten vinden van hoe anderen verkiezen te sterven? Zijn dat dezelfde mensen die in de krant schrijven dat scheiden altijd egoïstisch is en abortus moord en dus te veroordelen? Zijn dat onze moraalridders die met de hand op de bijbel de politiek in gaan opdat iedereen toch maar volgens hun regeltjes het leven leidt?

Misschien, zou ik tegen al die mensen willen zeggen, steekt onze moraal niet zo zwart-wit in elkaar. Misschien zijn er mensen die scheiden opdat ze betere ouders kunnen zijn voor hun kinderen. Misschien zijn er vrouwen die abortus plegen omdat ze al een kind hebben en daar goed voor willen kunnen blijven zorgen. En hier is nog een gedachte: misschien vinden die mensen dat zelf vreselijk moeilijk om te besluiten, maar zien ze geen andere uitweg. Misschien hebben ze daar hun leven lang wel last van, en is elke hoogdravende discussie vol aannames en oordelen een nieuwe schep zout in een wond die toch al nooit heelt.

Mijn moeder stierf omdat ze mijn vader een nieuw leven gunde. Omdat ze haar kinderen niet jarenlang wilde opzadelen met de zorg voor een zieke moeder. Daar kun je wat van vinden, dat heb ik zeker ook gedaan, maar slecht, laf of egoïstisch kun je dat toch onmogelijk noemen. Hoe dan ook is het haar keuze geweest. En goddank was er geen monster dat haar die kon ontnemen.