een nieuwe seksuele revolutie – maar dan echt

Vijftig jaar na 1968 is een nieuwe seksuele revolutie gaande. En die is misschien wel revolutionairder dan die in de sixties & seventies.

Het is amper voor te stellen, maar nog geen eeuw geleden waren talloze vrouwen verstoken van seksueel genot. In plaats daarvan faketen ze zich een weg door een verplicht seksleven en werden ze gekweld door een algehele twijfel aan hun vrouwelijkheid. Mijn grootmoeder, mijn moeder misschien nog wel. Ik kan het ze helaas niet meer vragen, want ze zijn er beiden allang niet meer. Maar sinds ik een boek schreef over vrouwen en seks (getiteld, eh, Vrouwen en seks) weet ik wel dat zeker tot de jaren zestig niet veel meer bekend was over seks dan wat Freud hierover had bedacht, en dat was dat vrouwen moesten klaarkomen via coïtus – zeg maar: de man in de vrouw en pompen maar.

Met een beetje pech heb je een lieverd die nog steeds denkt dat dat het doet voor vrouwen. Dat doet het niet, althans niet voor de meeste vrouwen. Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar de vrouwelijke seksualiteit en inmiddels weten we dat Freud het faliekant verkeerd zag: het vaginale orgasme bestaat niet. En er is niets mis met vrouwen wanneer ze niet klaarkomen door coïtus.

Toch komt nog steeds twee derde van de vrouwen niet klaar tijdens partnerseks, en zijn we volgens onderzoek in toenemende mate ontevreden over ons seksleven. We vrijen minder dan we zouden willen. Dat is te wijten aan verschillende oorzaken. Ten eerste hebben we weinig tijd en veel stress, een geheid recept voor een uitgeblust seksleven. We zijn ook onzekerder aan het worden. Dit geldt voor mannen zowel als voor vrouwen, zij het dat mannen onzeker worden over hun prestaties, vrouwen over hun uiterlijk. En dan is er nog een toenemende preutsheid gaande, signaleren verschillende seksuologen. Die lijkt paradoxaal: leven we niet in een tijd waarin we juist heel open zijn over seks en seks bovendien overal aanwezig is, van billboards tot films tot die porno die we allemaal op onze smartphone hebben? Klopt, maar dan hebben we het over hoe het eruit moet zien, over perfecte lichamen, over technieken, over ‘goed’ zijn in bed. Over prestatieseks. Niet over echte seks. Echte seks heeft niks te maken met prestaties, maar met kwetsbaar durven zijn. Met aandacht, voor de ander en diens behoeftes, maar ook voor jezelf.

Dat laatste geldt misschien nog wel het meest voor vrouwen. Want ondanks alle ontdekkingen over de vrouwelijke seksualiteit, zijn er nog steeds vrouwen die niet weten wat ze lekker vinden – laat staan dat ze erom durven te vragen. ‘Om klaar te kunnen komen bij iemand anders, moet je domweg egoïstisch kunnen zijn,’ vertelde seksuoloog Rik van Lunsen me toen ik hem interviewde voor mijn boek. ‘Kunnen focussen op je eigen opwinding. Wij noemen de hogere regionen van seksuele opwinding, zeg maar het moment vlak voor het orgasme en het orgasme zelf, deze noemen we samen de solofase. In deze fase moet je jezelf toestemming geven om solo te gaan. Dat betekent dat je de context en de ander als het ware moet loslaten. Dat vinden vrouwen gemiddeld moeilijker dan mannen. Omdat vrouwen geneigd zijn om hun eigen orgasme niet als van zichzelf te beschouwen.’

Tot zover de seksuele bevrijding

Ik moest deze laatste zin even op me laten inwerken. Een halve eeuw na de seksuele bevrijding staat de seksualiteit van de gemiddelde vrouw nog altijd in dienst van de man. Er zijn misschien verbeteringen waar mijn oma jaloers op zou zijn – vrouwen mogen masturberen, vrouwen worden niet meer klakkeloos gezien als de hoeders van monogamie, ze kunnen openlijk over seks praten en doen dat ook veelvuldig, er zijn allerhande vrouwvriendelijke sekstoys op de markt gekomen, er is vrouwvriendelijke porno, en dan zijn er nog al die mannen die zich hebben toegelegd op de edele kunst van het vingeren, beffen en voorspel. Zo bezien is er in korte tijd veel bereikt. Er is zelfs sprake van een nieuwe seksuele revolutie. Een seksuele bevrijding – maar dan echt.

Hoe vrijgevochten ben je als je je onderwerpt aan de behoeften van de man omdat je niet weet wat die van jezelf zijn?

Want die seksuele revolutie van de jaren zestig, zeventig, die was lang niet zo bevrijdend als de geschiedenisboekjes vertellen. Voor vrouwen althans. Voor mannen wel: die konden het begrip vrije liefde naar hartenlust botvieren op hun vrouw, op de buurvrouw, op alle swingers uit de buurt, zonder bang te hoeven zijn voor repercussies of zwangerschappen. Er was namelijk nog een revolutie gaande, maar dan in de medische wetenschap: die had de pil uitgevonden. Bewapend met de pil hadden we niet langer een reden om nee te zeggen tegen seks. En mannen maakten hier schaamteloos misbruik van, vertellen veel vrouwen achteraf. Het was voor hen onmogelijk om nog nee te zeggen.

Tot zover de seksuele bevrijding. Geroemd in boeken en media en tv-series als Mad Men. En geroemd zelfs door veel vrouwen, die zichzelf voorhielden dat ze vrijgevochten waren. Maar hoe vrijgevochten ben je als je je nog steeds onderwerpt aan de behoeften van de man omdat je niet weet wat die van jezelf zijn? ‘De seksuele revolutie,’ vertelde Ellen Laan me, ‘ging niet zozeer over seks. Ze ging over reproductierechten, baas in eigen buik, abortus, en de positie van de vrouw op de arbeidsmarkt. Vrouwen waren enorm vrijgevochten, dat was heel goed, maar de sekskwaliteit op zich was niet echt een onderwerp. Hoe doe je het nou in bed? Het ging vooral over de regels rondom seks en de timing. Het ging niet om de kwaliteit.’

Een nieuwe revolutie

Daar gaat het nu wel over. ‘Na decennia van onderzoek naar wat er precies gebeurt in het menselijk lichaam in reactie op seks, krijgen we nu eindelijk een vinger achter het waarom en hoe – het proces dat aan die reacties ten grondslag ligt.’ Dat schrijft Emily Nagoski, een jonge Amerikaanse seksuoloog die een geweldig boek over seks geschreven: Come As You Are, waarin ze de vrouwelijke seksualiteit beschrijft en uiteenzet dat deze helemaal niet zo anders in elkaar steekt dan die van mannen, en dat zelfvertrouwen en plezier de allerbelangrijkste ingrediënten zijn voor een fijn seksleven. (Lees het vooral als je dat nog niet hebt gedaan, en kijk meteen even naar haar Ted-talk.)

Dit is revolutionairder dan wat er in de jaren zestig, zeventig gebeurde, met revolutionairder effect. Vrouwen beginnen eisen te stellen aan hoe ze hun seksleven willen inrichten, en hebben nu ook de kennis om de regie in handen te nemen. Dit heeft onder andere tot gevolg dat het gesprek over seks is veranderd. Het gaat niet meer om regels en normen, over of je het wel of niet voor of tijdens je huwelijk mag doen en hoe vaak. Het discours wordt steeds meer bepaald door de eigen definitie van seks, waarbij seks wordt gezien als persoonlijk en iets wat voor iedereen anders is.

Meisjes worden anders opgevoed dan jongens. Nog altijd, blijkt uit onderzoek

Dat is wat Laan de derde feministische golf noemt, en wat je ook een nieuwe seksuele bevrijding zou kunnen noemen. Want vooral voor vrouwen is dit nieuwe discours bevrijdend. Als seks iets persoonlijks is, dan betekent dit dat het van hen is, dat het niet meer in dienst hoeft te staan van mannen, en dat ze vrijuit hun seksualiteit mogen uitdragen en ontdekken. Dit is de kern van de #metoo-beweging, maar die heeft een negatieve insteek: vrouwen (en meisjes) moeten nee kunnen zeggen als ze ergens geen zin in hebben. Hoezeer we hier – helaas – ook een debat over nodig hebben, we hebben ook een gesprek nodig over die andere kant van de vrouwelijke seksualiteit: vrouwen (en meisjes) moeten ook weten waar ze ja tegen willen zeggen.

Meisjes worden anders opgevoed dan jongens. Nog altijd, blijkt uit onderzoek. Waar van jongens wordt verwacht dat ze zich op een gegeven moment seksueel ontwikkelen en waar dat zelfs wordt toegejuicht, al dan niet expliciet, krijgen meisjes de boodschap dat ze hun seksualiteit niet al te zeer moeten uitdragen. Jongens zijn players en meisjes zijn een slet. Dat is nog altijd het motto op middelbare scholen. En thuis of in de seksuele les is het niet veel beter: meisjes wordt vooral geleerd op te passen voor enge mannen die ze in de bosjes trekken, voor verkrachters en aanranders, voor jongens die hen zullen bezwangeren als ze niet oppassen. Dus ze moeten maar niet al te korte rokjes dragen (lees: ze leren dat zij verantwoordelijk zijn voor de lust van mannen, dus ook voor de eventuele verkrachtingen die op de loer liggen), en niet al te actief uitdragen dat ze ergens zin in hebben. Intussen worden ze ongesteld en wordt hun allerhande hygiënisch maandverband toegestopt, ‘om de nare geurtjes te weren’ in dat gebied dat toch al zo’n mysterieus gegeven is, en waar maar weinig meisjes worden aangemoedigd om eens op zoek te gaan naar lichamelijk genot. Wie beweert dat de emancipatie voltooid is, is of een man, of een van de weinige vrouwen die is vrijgelaten in haar seksuele ontwikkeling. Alle andere vrouwen weten: er is nog een hoop in te halen als het gaat om seks.

Kut-apps en zelfmassage

Voor die vrouwen zijn er tegenwoordig tal van mogelijkheden. Er zijn platforms waar je een online training kunt volgen om je inner godin wakker te schudden. Er zijn coaches die zich sensualiteitstrainer noemen of gecertificeerd borstweefseltherapeut, en die je leren hoe je jezelf kunt masseren en hoe je aandachtiger kunt voelen. Er zijn cursussen en workshops die je kunt volgen om ‘in je kracht te staan’ en ‘dieper in je vrouwelijkheid te zakken’.

Ik ben zelf een tikje allergisch voor deze godinnenaanpak. Ik zie meer in OMGyes.com, een van oorsprong Engels platform dat nu ook een Nederlandse versie kent en wetenschappelijk, nuchter en zonder onnodige vrouwenverheerlijking vertelt wat je nog niet weet, maar wat je wel wilt weten. Zoals: hoe het vrouwenlichaam werkt. Dat niet alle vrouwenlichamen hetzelfde werken. Hoe andere vrouwenlijven werken. En hoe het jouwe misschien werkt. Om dit laatste te ontdekken, ontwikkelde de site een heel nieuw fenomeen lanceerde: de vagina-app. Of nou ja, zo noem ik het. Kut-app zou misschien een beter woord zijn (gezien die werkelijke functie van de vagina), maar dat heeft zo’n negatieve connotatie. En die zou onterecht zijn, want dit is echt een fantastische uitvinding. Het is een technische gadget waarbij je via touch-screen-technieken kunt leren om je (of een) vagina te stimuleren. Ze horen bij online filmpjes waarin vrouwen vertellen en laten zien hoe zij klaarkomen, of waar ze seksueel van genieten. Het is opwindend, leerzaam, maar vooral bevrijdend om iemand zo schaamteloos te zien genieten van haar lichaam en jou uit te nodigen dat ook te doen. De gedachte erachter is ook mooi: seksueel genot van vrouwen is te lang onbesproken gebleven, het is tijd om het allemaal open te gooien.

Onderzoek wijst uit dat ons hoofd vaak tussenbeide komt als het gaat om daadwerkelijk zinnelijk genot ervaren

Begin je daar eenmaal mee, dan zijn er vele lagen te doorgronden, weet ik inmiddels. De vrouwen op OMGyes.com zijn goede gidsen daarbij: ze zijn nuchter, maar ook op een ontwapenende manier eerlijk, onderzoekend en sensueel, en daarmee helpen ze je eventuele gêne los te laten en te ontdekken waartoe je in staat bent, fysiek zowel als mentaal. Dat laatste is een belangrijke factor om te overwinnen voor vrouwen, want onderzoek wijst uit dat ons hoofd vaak tussenbeide komt als het gaat om daadwerkelijk zinnelijk genot ervaren. Meer dan mannen hebben vrouwen de neiging om na te denken tijdens seks – over hoe ze eruitzien, over of de ander wel plezier heeft. Dat is misschien wel ons grootste obstakel in die seksuele bevrijding: ons eigen hoofd. Het is daadwerkelijk bevrijdend als je leert dat uit te zetten. Het breekt je los uit het keurslijf waar je onbewust al die jaren in hebt gezeten, en ontdekt hoezeer je kunt genieten van seks – misschien wel het meest persoonlijke en kwetsbare dat we als mens kunnen hebben. Zoals een vrouw eens tegen me zei: daar kan geen therapie tegenop. Dat heeft effect op alles; niet alleen in bed wordt het leuker, intenser, erotischer en sexier, maar ook in het dagelijks leven sta je sterker in je schoenen.

Voordat ik in mijn eigen seksualiteit dook, had ik altijd een gevoel dat ik iets miste. Een soort basis, een gevoel dat ik er mocht zijn, letterlijk, en dat ik iets te bieden had zonder dat ik daar iets speciaals voor hoefde te doen. Ik had het idee dat ik niet zomaar recht had op plezier of geluk of erkenning, ik moest dat verdienen. Ik moest daar iets voor doen. Goed zijn in iets, of zo mooi of dun mogelijk zijn, lief en aardig, hoe dan ook niet zomaar mezelf. Nu heb ik dat niet meer. Of steeds minder. Nu voel ik steeds meer een stille zekerheid: ik mag er zijn, en ik mag voelen, genieten, verlangen. Ik mag nee zeggen, en ik mag ja zeggen. Ik doe ertoe. Misschien werkt dit niet voor iedere vrouw zo, ieder lijf zit weer anders in elkaar en iedere geest ook, maar bij mij heeft het in elk geval alles veranderd dat ik mijn gevoelens en verlangens serieus genoeg nam om ze te ontdekken. Ik voel me bevrijd, en weet nu dat het niet aan een maatschappij was om dat te doen, maar om te beginnen aan mijzelf.