De nieuwe collectie van COS is binnen. Essentials for the modern woman, staat op de etalageruit. Binnen hangen de rekken vol met lange jurken, knielange rokken, coltruien, rechte blouses, hooggesloten tops in de tinten zwart, donkerblauw, grijs, wit en nude. Ik strijk met mijn hand langs de stoffen: stijve katoen, stugge zijde, sportieve jersey.
Mijn oog valt op de schoenen onder aan de rekken: grijze ballerina’s met ronde neuzen, enkellaarsjes met blokhak, platte witte sandalen. Ineens zie ik het. Dit zijn kleren om jezelf onzichtbaar mee te maken. Zie mij niet, vind mij niet mooi, vind niets van mij. Kleren zonder seks. Is dat wat de moderne vrouw wil?
Op straat zie ik het tegendeel. Ultrakorte rokjes, afgeknipte shorts die zo kort zijn dat de zakken eronderuit steken, jurkjes die vaak maar net onder de heupen vallen. Dit zijn kleren die schreeuwen om aandacht. Zie mij, vind mij mooi, vind mij sexy.
Soms verbaas ik me erom. Soms kleed ik me ook weer zo. Een beetje.
Toen ik mijn lief net leerde kennen, zei hij dat ik mezelf onzichtbaar probeerde te maken, en dat ik daar maar eens mee moest ophouden. Ik was verbaasd. Ik leefde in de stellige overtuiging dat ik kleren kocht die ik mooi vond. Kleren die pasten bij mijn onafhankelijke persoonlijkheid: nude, zwart, wit, tunieken, broeken, platte schoenen. Maar nu ging ik er toch anders naar kijken. Was dit wel echt mijn stijl?
Als meisje was ik dol op hakken – glanzend rode naaldhakken. En op kokerrokken. Nauwsluitende wollen truitjes in pasteltinten, en riempjes om de taille. Jurkjes met polkadots en bloesjes van zachte zijde. Een gleufje tussen de borsten. Wulpse rondingen als Betty Boop en dan big hair à la Brigitte Bardot. Of een Franse bob à la Juliette Binoche, maar dat vond ik alleen mooi als je ravenzwart haar had en dat had ik niet.
Ik had blond haar. Lang en steil, het viel tot halverwege mijn rug. En ik was al snel lang voor mijn leeftijd. Ongeveer tegelijkertijd met de komst van mijn borsten smolt mijn babyvet en schoot ik de lucht in. Mannen zagen het, zeiden dat ik mooi was. Jongens zagen het ook, ze durfden ineens niets meer te zeggen en stonden schuchter op de stoep, met cassettebandjes waarop ze liedjes voor me hadden opgenomen.
Ik was net zo in de war als zij. Ineens waren ze niet meer de jongens met wie ik kon lachen, praten, met wie ik naar muziek kon luisteren en door de polder naar huis kon fietsen. Ineens bleven ze dralen op de kruising en als ze genoeg moed hadden verzameld, stopten ze vanuit het niets een rondlebberende tong in mijn mond. Ineens waren ze jongens tegen wie ik niet meer wist wat ik moest zeggen.
Ineens waren ook alle spelregels anders. Voorheen kon ik uren op straat spelen, in de bosjes, in de duinen, oorlogje spelen en hutten bouwen en rennen en ravotten. Nu zei mijn moeder dat ik niet langer op straat moest hangen, want dan was ik aan het straatslijpen en dat deden alleen de ordinaire meisjes. Voorheen dienden mijn benen geen ander doel dan naar school fietsen of over het strand rennen. Nu trokken ze de aandacht van mannen die er iets van vonden. Mooie benen, zeiden ze. Mooie taille. Mooi haar. Of ze keken alleen maar, met een blik die vast veel moest betekenen maar wist ik veel wat. Ik wist wel dit: als iets mooi kon zijn, kon het ook lelijk zijn. En dat was kennelijk belangrijk. Belangrijker dan bij jongens.
Schoonheid, zei hoogleraar Cultuursociologie Giselinde Kuipers dit weekend in het NRC, vinden we bij vrouwen belangrijker dan bij mannen. ‘Het is erger voor vrouwen om niet te voldoen aan het schoonheidsideaal.’ Naar vrouwen kijken mensen zoals ze naar films of gerechten kijken, zegt ze: met een esthetische, consumerende blik. En een keurende blik: ‘De marges zijn smal en mensen voelen zich niet belemmerd om daar hard over te oordelen.’
Ik ken die blik. Ik ken hem zo goed dat ik me er niet eens meer bewust van ben.
Tot nu. Nu loop ik door COS en zie ik rek na rek hetzelfde: vormeloze uniforms in onopvallende tinten. Ik vraag me af wie die moderne vrouw is, waarom seksloze tenues haar essentials zijn, en besef: mijn eigen garderobe bevat net zo weinig seks. Waar zijn de kokerrokken en glanzend rode hakken waar ik als meisje van droomde?
Mijn lief had gelijk: ik wilde me onzichtbaar maken. Ik wilde geen blikken. Geen oordelen. Ik wilde over straat lopen zonder commentaar te krijgen, op mijn kont, mijn tieten, mijn benen – op waar mannen dan ook op menen te moeten reageren zodra ze een vrouw zien lopen met een stukje bloot of een hint van een ronding.
Wat maakt het uit, zegt hij. Ze zien een mooie vrouw. Laat ze lekker kijken. Ik zou graag zo nuchter zijn als hij hierover. Nog liever wil ik dragen wat ik mooi vind, ik wil me niet verstoppen. Dus ik breng langzaam weer wat sjeu in mijn garderobe. Een rood rokje. Een leren kokerrok. Een nauwsluitend jurkje. Een panterprint.
Het werkt. Ik voel me mooier. Meer mezelf. Maar ook meer bekeken. Bouwvakkers fluiten, roepen goedemorgen als ik met een fladderend rokje langs fiets. Zoo, mooie benen, mevrouw, zegt er eentje als ik met een leren short langs loop. Een vader op het schoolplein maakt lachend een buiging naar mijn hoge hakken. Als ik met een zwart jurkje door de vallende avond fiets, doet een jongen in een auto zelfs zijn raampje open. Jij bent zo mooi, roept hij, ik reed bijna tegen een lantarenpaal. Ik moet erom lachen. De opmerkingen vind ik niet erg. Erger zijn de steelse blikken. Ogen die afglijden naar mijn borsten. Staren naar mijn kont. Omkijken als ik langsloop. Ze kleden me uit met hun ogen en het lukt: ik voel me naakt. Kwetsbaar. Overgeleverd aan lust en oordeel.
Ik vraag me af wie vrijer is. De vrouw die zich onzichtbaar maakt. Of de vrouw die zich overgeleverd voelt aan lustige, keurende blikken. Misschien geen van beiden. Niet zo vrij in elk geval als de vrouw die zich gewoon niets aantrekt van de blik van anderen.
Maar die ben ik nog niet tegengekomen.
Maartje Laterveer 